Akcenty - Refleksje po konferencji "Dobre praktyki kształceniowe"

Marek Kamecki (w/g Komisji Harcmistrzowskiej nadal jeszcze nie harcmistrz) 

Konferencja "Dobre praktyki kształceniowe" po raz pierwszy dała mi pełny  wgląd w założenia teoretyczne szkół instruktorskich dwóch wielkich chorągwi.
Profesjonalne prezentacje przejrzyście i jasno pokazały, że szkoły te, prowadzone na bardzo dobrym poziomie, przez świadomych celów i metod liderów, w znikomym stopniu zajmują się kształceniem drużynowych.

Nauczanie filozofii, metodyki i warsztatu drużynowego odbywa się we fragmentarycznych formach i jest kierowane do ludzi zbyt młodych  na etapie kształcenia poprzedzającym świadome instruktorstwa, co oczywiście skutkuje tym, że umiejętności te podawane i przyjmowane są w sposób przykrojony do możliwości percepcyjnych kursantów.

Dominującym wrażeniem jakie odniosłem jest obraz kursów organizowanych z myślą o  kształceniu kadry kształcącej. W drodze do profesjonalizacji i standaryzacji kształcenia instruktorów zaginęło gdzieś wychowywanie drużynowych. Jest to oczywisty efekt aktualnie obowiązującej filozofii stopni instruktorskich i regulacji dotyczących kształcenia ( min. minima kursowe).

Co więcej, niezbędna do funkcjonowania tych systemów ilość instruktorów zaangażowanych w szkołach jest dla mnie przerażająca. Skomplikowane i wielostopniowe wtajemniczenia kadry kształcącej tworzą z naszej organizacji stowarzyszenie kształceniowców, a nie drużynowych i przenoszą ciężar uprawiania harcerstwa z drużyny na kursy i konferencje. Symptomatyczny jest brak zainteresowania liderów tych szkół efektywnością kształcenia mierzoną ilością nowych drużyn i ich dynamiką rozwoju. Wobec konieczności utrzymywania systemu pierwszoplanowe staje się "wyprodukowanie" odpowiedniej ilości kadry kształcącej mogącej poprowadzić kursy w następnym roku. Jakość harcerstwa w drużynach umyka gdzieś bokiem.

Stan ten jest niejako produktem ubocznym przyjętej filozofii stopni instruktorskich nie koncentrujących się na podnoszeniu poziomu warsztatu drużynowego. Myślę, że powstał niejako "przez nieuwagę", mimochodem , po drodze do celów do końca nie przemyślanych i akceptowanych siłą inercji.

(Po raz kolejny okazuje się , że każde pokolenie instruktorskie musi mieć możliwość "przepracowania" harcerstwa od podstaw, a organizacja powinna takie płaszczyzny stwarzać, a nie blokować w imię jakiejś historycznej czy metodycznej ortodoksji. Mówiąc inaczej - celem funkcjonowania organizacji powinno być raczej dawanie pola do odkrywania harcerstwa na nowo ( nawet jeżeli jest to wyważanie otwartych drzwi), niż tworzenia zamkniętego raz na zawsze systemu.)

Jestem przekonany, że liderzy szkół Pomorza i Mazowsza zauważyli ten stan i dalsze prace pójdą w kierunku przesunięcia akcentów z kształcenia kształceniowców na kształcenie drużynowych.

Zawarta przeze mnie w " Powrocie drużynowego" koncepcja wychowywania drużynowych spotkała się z kilkoma istotnymi zarzutami, co do których pragnę się odnieść . Mając świadomość , że nie wszyscy czytelnicy "Pobudki" mieli możliwość zaznajomienia się z zawartymi tam tezami powtórzę je w tym miejscu:

1. DRUŻYNOWY POWINIEN BYĆ DOROSŁYM,  ŚWIADOMYM WYCHOWAWCĄ SAMODZIELNIE I TWÓRCZO PROWADZĄCYM DRUŻYNĘ METODĄ HARCERSKĄ
2. NALEŻY DOPROWADZIĆ W STOSUNKOWO KRÓTKIM CZASIE DWÓCH, TRZECH LAT DO PODNIESIENIA WIEKU  DRUŻYNOWYCH DO POZIOMU POWYŻEJ 21 ROKU ŻYCIA
3. NALEŻY ZMIENIĆ KONCEPCJĘ STOPNI INSTRUKTORSKICH NA SYSTEM DWUSTOPNIOWY:
   1. PRZEWODNIK-STAŻYSTA  Z DWULETNIM OKRESEM STAŻU INSTRUKTORSKIEGO PRACUJĄCY POD KIERUNKIEM DRUŻYNOWEGO-HARCMISTRZA,
   2. HARCMISTRZ - DRUŻYNOWY- MISTRZ PROWADZENIA DRUŻYNY WYCHOWUJĄCY NA PRZYKŁADZIE SWOJEJ DRUŻYNY MŁODYCH INSTRUKTORÓW.
4. NALEŻY UWOLNIĆ CZAS I ENERGIĘ WIELU INSTRUKTORÓW NIE PRACUJĄCYCH Z DRUŻYNAMI TAK, ABY , ALBO ZAŁOŻYLI NOWE DRUŻYNY, ALBO WESZLI W SKŁAD DRUŻYN STARSZOHARCERSKICH. POZWOLI TO NA POZOSTAWIENIE DRUŻYNOWYM WIĘKSZEJ SWOBODY W DZIAŁANIU I ZMUSI DO SAMODZIELNEGO ROZWIĄZYWANIA SWOICH PROBLEMÓW. W TYM CELU NALEŻY STOPNIOWO ZLIKWIDOWAĆ HUFCE I PRZEJŚĆ DO STRUKTURY TRÓJSTOPNIOWEJ- DRUŻYNA -CHORĄGIEW - GK
5. NALEŻY ODEJŚĆ OD STANDARYZACJI I ZINDUWIDUALIZOWAĆ PROCES KSZTAŁCENIA ORAZ  PRZENIEŚĆ CIĘŻAR SPRWDZANIA UMIEJĘTNOŚCI INSTRUKTORÓW NA KOMISJE INSTRUKTORSKIE , KTÓRYCH ZADANIEM POWINNO BYĆ PROWADZENIE EGZAMINÓW I PRÓB NA  STOPIEŃ W OPARCIU O JEDNOLITE KRYTERIA W CAŁEJ ORGANIZACJI.
6. W CENTRUM SYSTEMU KSZTAŁCENIA NALEŻY POSTAWIĆ DRUŻYNOWEGO-HARCMISTRZA UCZĄCEGO MŁODYCH INSTRUKTORÓW HARCERSTWA W OPARCIU O SWOJE , BIEŻĄCE DZIAŁANIA JEGO DRUŻYNY.

Oto w jaki sposób wyobrażam sobie kształcenie instruktorów:

Podharcmistrz

Kandydat- ukończony 18 r. ż., zdobyty HO.

1. kandydat zgłasza się ( czerwiec) do Komisji Instruktorskiej w swojej 
       chorągwii deklarując przystąpienie do egzaminu z wiedzy instruktorskiej
       obejmującej znajomość podstaw systemu harcerskiego (idea, ruch, metoda,
       organizacja, program) i lektur obowiązkowych (lista)
2. egzamin - październik
3. otwarcie próby na stopień Przewodnika -
       - przedstawienie zgody (harc)mistrza - opiekuna na prowadzenie stopnia
        (obligatoryjnie z macierzystej chorągwii)
       - próba - założenie i prowadzenie zastępu (ZZ) do kwietnia, maja (Młodzik)
4. praca pod kierunkiem (harc)mistrza - wspólne biwaki, zbiórki, gry
5. Komisja Instruktorska przy udziale (harc)mistrza analizuje i ocenia   
        dotychczasową pracę kandydata oraz przyjmuje jego plan zamierzeń na obóz
6. udział w obozie mistrza-drużynowego wraz z ZZ
7. październik -  praca pisemna - analiza dotychczasowych działań i plan pracy
        do kwietnia
8. prowadzenie drużyny pod opieką i nadzorem mistrza -drużynowego -
        rozwinięcie drużyny do 3-4 zastępów do kwietnia (listopad - kurs
        zastępowych)
9. styczeń - egzamin z przepisów i regulaminów wcześniej oblig. kurs
        wychowawców (kuratorium)
10. wyznaczenie próby drużynowego (przewodnikowskiej) przez Komisję
          Instruktorską- zaplanowanie i przeprowadzenie biwaku drużyny ,
11. biwak - próba na stopień - udział Komisji Inst.
12. Plan pracy na obóz    
13. przyznanie stopnia Podharcmistrza ( max. maj)

Harcmistrz

Kandydat - uk. 20 r.ż. - , HR

1. maj kandydat zgłasza do KH :
   - chęć zdobycia stopnia
   - fakt zdobycia przez jego drużynę kategorii min. Leśnej
   - plan zdobycia przez drużynę kategorii drużyny puszczańskiej
   - zgodę (harc)mistrza - opiekuna stopnia (obligatoryjnie spoza chorągwii)   
      na prowadzenie stopnia
2. rozpoczęcie pracy z min. dwoma, max. trzema kandydatami na Przewodnika, celem jest doprowadzenie do powstania ZZ-tów do kwietnia
3. kwiecień , maj - spotkanie z KH ( po ocenie przez KI kandydatów)
       wcześniejsze , pisemne podsumowanie i ocena pracy z kandydatami, plan
       pracy na obóz i nast. półrocze ( do grudnia) - cele, program
4. samodzielny obóz drużyny z udziałem dwóch - trzech ZZ-tów
5. grudzień - pisemne podsumowanie obozu , osiągniętych celów , plan do
        Obozu
6. kwiecień - udział w biwakach swoich kandydatów i posiedzeniu KI     
        przyznającej stopnie Przewodnika.
7. maj - spotkanie z KH  - plany pracy obozów kandydatów i swojej drużyny,
       cele , program
8. odwiedziny samodzielnych obozów swoich kandydatów wraz z członkiem
        KH 
9. pisemne podsumowanie obozów kandydatów i całokształtu pracy z nimi
10. Spotkanie z KH - zamknięcie próby.

W wyniku dyskusji jaka odbyła  się podczas jak i po konferencji pojawiło się szereg zarzutów, najważniejsze z nich to:

1. system ten nie obejmuje etapu kształcenia instruktorskiego w okresie gdy "tracimy" najwięcej harcerzy czyli wieku 16-20 lat.
2. jest dobry jako sposób tworzenia nowych środowisk, ale niefunkcjonalny dla istniejących już środowisk dużych, w których częściej spotyka się przekazywanie istniejących już drużyn niż zakładanie nowych.
3. jest przeznaczony dla drużynowych harcerzy z pominięciem specyfiki zuchowej, wędrowniczej i starszoharcerskiej (mamy taką?).
4. jest tak odbiegający od obecnie funkcjonujących standartów, że nie ma żadnych szans na jego wprowadzenie.

Ad.1. To prawda - jest to jedyny zarzut, który wydaje mi się bezwzględnie trafny- istnieje potrzeba jakaś formacji preinstruktorskiej. W jaki sposób "przeciągnąć" przyszłych instruktorów od czasu gdy kończą przygodę z "harcerstwem technicznym", a przechodzą do bardziej "formacyjnego" (HO i HR)?  Wędrownictwo - czy to ze względu na brak drużynowych (sic!), czy po prostu ze względu na skierowanie energii poza organizację nie daje nam obecnie takiej możliwości. Być może istnieje jednak konieczność stworzenia takiego , trzeciego stopnia wstępnego, ale przyznaję, że temat wymaga jeszcze przemyślenia i przedyskutowania.

Ad.2. Faktycznie. Być może stało się tak , ponieważ na co dzień pracuję w środowisku dolnośląskim, w którym istnieje paląca potrzeba zakładania nowych drużyn. Uwagi te uwzględniłem w projekcie regulaminu stopni instruktorskich.

Ad.3. Uwaga jest słuszna , ale nie mam dzisiaj gotowego pomysłu. Liczę na to, że instruktorzy specjalizujący się w tych grupach metodycznych podsuną mi jakiś ciekawy pomysł.

Ad.4. Było to dla mnie oczywiste od samego początku, chociaż nie uważam, żeby było to niemożliwe. Wszystko zależy od tego na ile ruch drużynowych w ZHR będzie się rozwijał i na ile liderzy organizacji będą chcieli powrócić do harcerstwa w drużynach, a wygasić harcerstwo konferencyjne.

Jednym z ustaleń konferencji było zobowiązanie do napisania projektu regulaminów stopni instruktorskich. Jego kształt jest wynikiem konsultacji z innymi uczestnikami konferencji- przynajmniej tymi, którzy zechcieli zabrać głos w tej sprawie. Ich wynikiem jest między innymi zmiana nazwy pierwszego stopnia z pierwotnie proponowanego pwd. na phm. Argumenty były dwa:
1. argument historyczny.
2. argument formalno-prawny (kuratoryjne uprawnienia do prowadzenia obozu).
Istotą i celem tego pomysłu jest powrót do koncepcji Związku jako bractwa drużynowych, do organizacji w której uznamy drużynę za najważniejsze miejsce w którym toczy się nasza praca wychowawcza.

REGULAMIN STOPNI INSTRUKTORSKICH (projekt)

Zasady zdobywania stopni

1. Zdobywanie stopni odbywa się przed Komisją Instruktorską w Chorągwi
2. Zdobywanie stopni odbywa się poprzez wykonanie zaplanowanego podczas
      próby i wykonanego zadania dotyczącego pracy z drużyną. Zdobycie stopnia
      Harcmistrza wymaga , oprócz prowadzenia drużyny, wykształcenia nowych
      instruktorów.
3. Przed przystąpieniem do zdobywania stopnia każdy ma obowiązek zdać
      egzamin teoretyczny przeprowadzany przez KI w całej organizacji w jednym
      terminie , a przygotowywany i sprawdzany przez Komisję Harcmistrzowską.
      Egzamin powinien obejmować znajomość na dwóch stopniach:
         3.1. systemu harcerskiego (idea, metoda, ruch, organizacja, program)
         3.2. kanonu lektur obowiązkowych
         3.3. podstawy psychologii rozwojowej dzieci i młodzieży

PODHARCMISTRZ
Idea stopnia
dorosły, samodzielny i świadomy wychowawca rozwijający swoją wiedzę i umiejętności wychowawcze w wprowadzeniu drużyny.

Wymagania

1. Ukończył 20 lat.
2. Jest Harcerzem Rzeczpospolitej.
3. Zdał egzamin z wiedzy instruktorskiej.
4. Zaplanował, wykonał terminowo i przedstawił następujące zadania:
   • Założył nową drużynę harcerską pracując 6-10 miesięcy z zastępem zastępowych
   • Wziął udział w obozie drużyny  swojego harc-mistrza ze swoim zastępem.
   • Przekształcił zastęp w drużynę i zdobył z nią kategorię "Polową"    (max. 10 miesięcy - od obozu do obozu)
     
     lub
   • Przejął istniejącą drużynę pracując  6 - 10 miesięcy z zastępem zastępowych
   • Zdobył z nią kategorię "Leśną" ( max. 10 miesięcy - od obozu do obozu)
5. Zorganizował i przeprowadził min. 14 dniowy , samodzielny, stały obóz drużyny.
6. Posiada wymagane prawem uprawnienia wynikające z prowadzenia pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą.

HARCMISTRZ

Idea stopnia
Mistrz w prowadzeniu drużyny, wychowawca drużynowych.

Wymagania

1. Zdał egzamin z wiedzy instruktorskiej.
2. Zdobył ze swoja drużyną kategorię "Orlą"
3. Doprowadził do zdobycia stopnia podharcmistrza przynajmniej trzech instruktorów w tym chociaż jednego , który założył w ramach zdobywania stopnia nową drużynę.

Zmiany w dotychczasowych regulaminach

Stopień powiązany jest z funkcją drużynowego. W przypadku gdy instruktor przestaje prowadzić drużynę automatycznie przestaje posiadać stopień. W przypadku powrotu do prowadzenia drużyny wraca na poprzednio posiadany stopień.
Harcerze pełniący inne funkcje nie posiadają stopni instruktorskich.
Czynne prawo wyborcze posiadają jedynie drużynowi - instruktorzy ze stopniem.
Zmian wymaga regulamin kategoryzacji - przy zachowaniu podziału na obecne kategorie należy usunąć uszczegółowienia sposobu pracy (np. współzawodnictwo zastępów systemem punktowym, itp.)

"Powrót drużynowego" kończę słowami:

 "Koncepcja nie jest zamknięta, chociaż jej nieprzekraczalnymi granicami są :
1. powrót do drużyny i drużynowego jako osi programowej Związku,
2. przeniesienie odpowiedzialności za kształcenie z kadry kształcącej-działaczy na drużynowych-praktyków,
3. podniesienie wieku, kompetencji i samodzielności drużynowych."

I tym akcentem…

Marek Kamecki HR
Nadal jeszcze (od jesieni 2005r.) nie przywrócony do służby instruktorskiej za sprawą Naczelkików dh. hm. Pawła Zarzyckiego i hm. Michała Sternickiego.
Urodzony w 1964r., zamieszkały w najpiękniejszym mieście w Polsce we Wrocławiu. Drużynowy zuchowy w latach 1979-80. Drużynowy 130 WrDH-y  „SKAUT” im. A. Małkowskiego  w latach 1979 – 1985. Szczepowy szczepu  „SKAUT” 1985-88. Instruktor KIHAM, Ruchu, hufcowy w pierwszych latach ZHR, 1990 – 93 za-ca Naczelnika Harcerzy ZHR ds. szkolenia instruktorów.  Obecnie drużynowy.                                                            
Prywatnie – ojciec trójki szaleńców, z wykształcenia historyk,  z zawodu pośrednik ubezpieczeniowy.