hm. Marek Gajdziński 

Motto  - „Najważniejszym instruktorem w ZHR jest wychowawca - DRUŻYNOWY!!!”

Przedstawiam założenia jednego z dwóch nowych projektów regulaminu stopni instruktorskich. Powstał on na podstawie wniosków do jakich doszli instruktorzy uczestniczący w Konferencji „Dobre praktyki kształceniowe” i jest przeznaczony do dalszej dyskusji. Celem tej publikacji jest rozszerzenie kręgu osób, które miałyby ochotę wziąć udział w pracach nad tym projektem.

Został on zaprojektowany tak aby stworzyć warunki  sprzyjające  osiąganiu przez instruktorów harcerskich  mistrzostwa w podstawowej działalności wychowawczej czyli w prowadzeniu drużyny i kształceniu następców.

Konieczność zmian wynika z krytycznej oceny obecnego stanu rzeczy.

  • Mamy w większości, zbyt młodych, źle przygotowanych do pracy drużynowych. Ich kształcenie zaczyna się i kończy na stopniu przewodnika. Nie istnieje system podnoszenia kwalifikacji drużynowych. Po zdobyciu przewodnika, praktykowany przez nas system stopni, wyrywa ich z drużyn i siłą wtłacza w wyższe struktury organizacji.
  • W obecnych założeniach stopień podharcmistrza przeznaczony jest dla hufcowych i działaczy choragwianych. Minima kursów podharmistrzowskich, wymagania i próba na stopień dotyczą działalności poza drużyną, a konkretnie na terenie hufca i chorągwi. Wykonanie zadań próby na ten stopień oznacza odwrócenie uwagi instruktora od jego podstawowego zadania i kieruje ją na działalność znacznie mniej istotną z punktu widzenia naszej misji.
  • Wymagania i próby na stopień harcmistrza powodują jeszcze większe oderwanie się instruktorów od podstawowej pracy wychowawczej kreując ich kompetencje w kierunku zarządzania wyższymi strukturami organizacji. Stopień ten w zgodnie z obecnymi założeniami przeznaczony jest dla komendantów chorągwi i naczelników.

W efekcie mamy w ZHR rzesze instruktorów, którzy nie mają wystarczających kompetencji do prowadzenia pracy wychowawczej, ale uważają się za świetnych menadżerów, pr-owców, ideologów i teoretyków. Tymczasem my potrzebujemy każdej ilości doskonałych drużynowych, a nie kandydatów na naczelników, komendantów chorągwi, hufcowych i różnej maści działaczy harcerskich pełniących najdziwniejsze funkcje byle tylko nie prowadzić podstawowej pracy wychowawczej. Większość w ogóle nie widzi się na funkcji drużynowego. Nie potrafią tego robić i nie mają dobrych doświadczeń. I nie ma co się dziwić. Nie można też ich o to obwiniać. Obowiązujący system kształcenia przygotowywał ich do pełnienia zupełnie innych ról.

Wychowawcami – drużynowymi są w ogromnej większości przypadków zupełnie do tego nie przygotowani kandydaci na instruktorów bez stopni instruktorskich. Zdobycie stopnia przewodnika jest najczęściej ostatnim akordem ich podstawowej służby. Czym prędzej przechodzą do „bardziej odpowiedzialnych zadań” przekazując drużyny swoim, znów nie przygotowanym do tego, młodszym następcom. Tymczasem zdobycie stopnia przewodnika powinno być nie ostatnim  lecz pierwszym akordem pracy drużynowego. Ten wstępny (przed wojną go nie było) stopień instruktorski powinien być zaledwie certyfikatem stwierdzającym podstawowe przygotowanie do pełnienia samodzielnej funkcji wychowawczej. Dopiero w tym momencie powinno się zostać dopuszczonym do prowadzenia drużyny. Kolejne 3-4 lata jej prowadzenia to okres podnoszenia własnych kwalifikacji, w trakcie którego zdobywa się kolejne stopnie instruktorskie – podharcmistrza czyli w pełni świadomego wychowawcy, a następnie harcmistrza czyli mistrza w prowadzeniu drużyny. 

Na jednej z ostatnich chorągwianych zbiórek wyborczych obecnych było 90 instruktorów, a wśród nich tylko 12 drużynowych. Tymczasem proporcje powinny być dokładnie odwrotne. Musimy doprowadzić do sytuacji, w której ambicją każdego kto chce być instruktorem, będzie prowadzenie drużyny i to na doskonałym poziomie.  Już tylko wykorzystanie potencjału istniejącego w obecnym korpusie instruktorskim może przynieść 600% wzrost ilości drużyn. Wymaga to tylko przekwalifikowania obecnych instruktorów i zmotywowania do podjęcia się pracy wychowawczej będącej jedynym sensem istnienia harcerstwa.

Drugą niezwykle istotną, a ostatnio bardzo zaniedbaną, płaszczyzną działalności instruktorskiej musi być kształcenie następców. Zdobywanie umiejętności i doświadczenia kształceniowego powinno być drugim filarem prób na stopnie podharcmistrza i harcmistrza. Tylko dysponując odpowiednio do tego przygotowaną kadrą instruktorską możemy liczyć na uruchomienie skutecznych mechanizmów kadrotwórczych. Jeśli do tego nie doprowadzimy pozostanie nam już tylko kapitulacja. Skoro w Głównej Kwaterze Harcerzy pojawił się pomysł odpłatnego zlecania kształcenia instruktorów zewnętrznym firmom trenerskim, to oznacza, że od katastrofy dzieli nas już tylko jeden włos. Możemy to zmienić uznając, że kwalifikacje kształceniowe są drugim co do ważności filarem wymagań na stopnie instruktorskie, co wymusi skoncentrowanie się na ich doskonaleniu.  

Poniżej przedstawiam założenia nowego projektu stopni instruktorskich, który został skonstruowany tak aby spełnić wymienione wyżej oczekiwania. Jak zaznaczyłem na wstępie, projekt jest materiałem do dyskusji.

Regulamin stopni Instruktorskich /projekt/

  1. Zdobywanie stopni przewodnika i podharcmistrza odbywa się przed Komisją Instruktorską powoływaną przez Komendanta Chorągwi. Zdobywanie stopnia harcmistrza odbywa się przed Komisją Harcmistrzowską powoływaną przez Naczelnika.
  2. Zdobywanie stopnia polega na spełnieniu wymagań stopnia oraz wykazaniu się wiedzą określoną w wymaganiach. W przypadku stopni przewodnika i podharcmistrza dodatkowo należy odbyć próbę polegająca na wykonaniu specjalnie zaplanowanych i uzgodnionych z Komisją Instruktorską zadań mających na celu zdobycie doświadczeń oraz wykazanie się posiadanymi umiejętnościami.
  3. Wymagania na stopień dotyczą wyłącznie wiedzy, umiejętności i doświadczenia w dwóch obszarach działalności instruktorskiej:
    • prowadzeniu podstawowej pracy wychowawczej w drużynie
    • kształceniu drużynowych 
  4. Postawa instruktora weryfikowana jest przez posiadanie odpowiednich stopni wędrowniczych:
    • aby móc otrzymać stopień przewodnika trzeba posiadać HO lub HR,
    • aby móc otrzymać stopień phm – trzeba posiadać HR
  5. Stopień przewodnika i podharcmistrza przyznawany jest przez Komendanta Chorągwi na wniosek Komisji Instruktorskiej. Stopień harcmistrza przyznawany jest przez Naczelnika na wniosek Komisji Harcmistrzowskiej.


Przewodnik

Idea stopnia

Wstępny stopień instruktorski – początkujący instruktor przygotowany metodycznie do objęcia funkcji drużynowego. Stopień jest uprawnieniem do prowadzenia samodzielnej pracy wychowawczej w drużynie zuchowej lub harcerskiej.

Wymagania

  1. Ukończył 18 lat.
  2. Posiada co najmniej stopień Harcerza Orlego.
  3. Wybrał opiekuna próby – drużynowego, instruktora w stopniu co najmniej podharcmistrza i uzyskał jego zgodę na pomoc i opiekę w zdobyciu stopnia.
  4. Udowodnił przed Komisją Instruktorską, że posiada wiedzę w zakresie:
    1. Znajomości podstaw psychologii rozwojowej ze szczególnym uwzględnieniem etapu zuchowego lub harcerskiego wiekowego ( w zależności od tego, do objęcia jakiej drużyny się przygotowuje).
    2. Znajomości zasad stosowania narzędzi programowo metodycznych w drużynie zuchowej lub harcerskiej.
  5. Jako przyboczny w drużynie prowadzonej przez opiekuna próby wykonał uzgodnione z nim i Komisją Instruktorską zadania i w ten sposób wykazał że:
    1. Posiada psychofizyczne predyspozycje do pełnienia funkcji drużynowego.
    2. Potrafi prawidłowo i skutecznie posługiwać się narzędziami programowo-metodycznymi oraz  w odpowiednich formach stosować metodyczne i programowe środki oddziaływania.
    3. Nabył doświadczenie metodyczne niezbędne do prowadzenia drużyny.
  6. Sporządził plan pracy drużyny, do przejęcia bądź utworzenia której się przygotowuje i obronił go przed Komisją Instruktorską.
  7. Uzyskał pozytywną ocenę opiekuna próby i Komisji Instruktorskiej.


Podharcmistrz

Idea stopnia
Dorosły, świadomy i w pełni samodzielny wychowawca, który sprawdził się jako dobry drużynowy oraz nabył umiejętności niezbędne do kształcenia kandydatów na drużynowych. Stopień jest uprawnieniem do prowadzenia gromady  zuchowej, drużyny harcerskiej, drużyny wędrowniczej oraz do prowadzenia kształcenia drużynowych.

Wymagania

  1. Ukończył 20 lat.
  2. Posiada stopień Harcerza Rzeczypospolitej i Przewodnika.
  3. Posiada wymagane uprawnienia państwowe do prowadzenia samodzielnej pracy z młodzieżą.
  4. Wybrał opiekuna próby – harcmistrza i uzyskał jego zgodę na pomoc i opiekę w zdobyciu stopnia.
  5. Udowodnił przed Komisją Instruktorską, że posiada wiedzę instruktorską w zakresie:
    1. Znajomości psychologii rozwojowej dzieci i młodzieży.
    2. Wyznaczania celów wychowania oraz prawidłowego dobierania do nich i wykorzystywania metodycznych i programowych środków oddziaływania.
    3. Zrozumienia kardynalnych zasad metodycznych harcerskiego systemu wychowania.
    4. Zrozumienia zasad formułowania programów działania.
    5. Projektowania narzędzi metodyczno-programowych.
    6. Rozumienia celów i metod kształcenia oraz prowadzenia zajęć kształceniowych.
  6. Przez co najmniej rok prowadził dobrą drużynę harcerską (min. kategoria leśna) lub gromadę zuchową (min. kategoria?)
  7. Pod nadzorem opiekuna próby wykonał uzgodnione z Komisją Instruktorską zadania i w ten sposób wykazał że: 
    1. Potrafi zorganizować i poprowadzić kurs zastępowych lub przybocznych zuchowych.
    2. Potrafi w atrakcyjnej i skutecznej formie prowadzić zajęcia kształceniowe dla kandydatów na drużynowych.
    3. Nabył niezbędne doświadczenie kształceniowe.
  8. Uzyskał pozytywną ocenę opiekuna próby i Komisji Instruktorskiej.


Harcmistrz

Idea stopnia
Mistrz w harcerstwie, mistrz w prowadzeniu drużyny, mistrz w kształceniu instruktorskim, współtwórca harcerskiego systemu wychowania. Stopień jest uprawnieniem do sprawowania każdej funkcji w Związku.

Wymagania

  1. Ukończył 21 lat
  2. Posiada stopień Podharcmistrza.
  3. Udowodnił przed Komisją Harcmistrzowską, że posiada wiedzę instruktorską w zakresie:
    1. Zrozumienia mechanizmów pedagogicznych, w oparciu o które zbudowany jest harcerski system wychowania.
    2. Analizowania skuteczności, modyfikowania i tworzenia nowych narzędzi metodycznych, programów oraz technik kształceniowych.
  4. Prowadził po mistrzowsku drużynę harcerzy (kat. puszczańska) albo gromadę zuchów (kategoria?) albo drużynę wędrowników (kategoria?).
  5. Jako opiekun prób instruktorskich doprowadził do zdobycia stopni przewodnika przez co najmniej trzech kandydatów, z pośród których przynajmniej jeden założył nową drużynę.
  6. Współtworzył lub prowadził kurs drużynowych.
  7. Stworzył lub zmodyfikował  i upowszechnił w harcerstwie narzędzie metodyczne lub program działania.
  8. Uzyskał pozytywną ocenę Komisji Harcmistrzowskiej.

 

hm. Marek Gajdziński
Obecnie komendant kursu Jakobstaf i członek redakcji Pobudki. Związany "od urodzenia" z 16WDH im. Zawiszy Czarnego. W Szesnastce był drużynowym i szczepowym (1977-1987). Inicjator powołania Unii Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej (1979),  Członek KIHAM (1980-1982), Założyciel Polskiego Bractwa Skautowego (1987), Vice Naczelnik Ruchu (1987), Vice Naczelnik ZHR d/s harcerstwa męskiego (1989-1990), Współzałożyciel i pierwszy Komendant Główny HOPR (2002-2004), Komendant Mazowieckiej Chorągwi Harcerzy (2004-2006).
Prywatnie; informatyk, przedsiębiorca, żonaty, dwoje dzieci.