phm. Agnieszka Leśny HR

Wędrowniczka, która przychodzi do drużyny w wieku 15 lat lub starsza, zdobywa stopień starszej ochotniczki – tak jak „zapóźnione” harcerki z drużyn młodszych. U podłoża takiego rozwiązania leży przekonanie, że wędrowniczka – tak samo jak zuchmistrzyni czy harcerka młodsza jest „po prostu” harcerką.
 

Wstęp: starsza ochotniczka to nie wędrowniczka!

 
 Tymczasem dziewczyna, która rozpoczyna swoją harcerską przygodę w wędrowniczkach jest na zupełnie innym etapie rozwoju (szczególnie harcerskiego) niż np. zastępowa w jej wieku. Nie została jeszcze dotknięta czarem przygody, rywalizacji, który pcha harcerki na drogę samorozwoju.

Jednocześnie, wędrowniczki uważa się za „elitę” harcerek. To są właśnie te dziewczyny, dla których nie ma przeszkód nie do pokonania, które mają zarabiać, jeździć w niesamowite miejsca i swoją służbą nieść rzeczywiste świadectwo o postawie otwartej na cierpienie drugiego człowieka.
 

Obecny system stopni nie przygotowuje dziewczyn ani do bycia ową „elitą” ani do bycia „po prostu harcerką”.

Mitem jest, że wymagania na stopnie harcerskie dotyczą rozwoju własnego harcerki (a tak być powinno!!!) i nie są zależne od poziomu metodycznego w którym dziewczyna działa. Wymagania wszak dotyczą wiedzy, umiejętności i doświadczenia, które w pewnym zakresie jest wspólne dla druhen wszystkich poziomów, ale część (często wymagana w regulaminie stopnia) nie jest dostosowana do obszaru działalności i zainteresowań harcerki.

Wydaje się, że przede wszystkim trzeba walczyć z oczekiwaniem, aby wędrowniczka miała taką samą wiedzę i doświadczenie jak zastępowa  z drużyny młodszej będąca w tym samym wieku. Oczywiście stopnie zakładają indywidualne dopasowanie próby do potrzeb dziewczyny - ale to jest instruktorski punkt widzenia. Harcerki nie rozumieją dlaczego idąc na grę z wędrowniczkami które mają ten sam stopień (w myśl zasady, że starsza ochotniczka = ochotniczka + tropicielka) umieją znacznie więcej niż ich koleżanki. W konsekwencji rodzi się przekonanie, że wędrowniczki „idą na łatwiznę”, przeskakują mnóstwo wymagań którym musiała sprostać harcerka zdobywająca stopnie po kolei. W ten sposób nimb elitarności wędrownictwa pryska, co działa na szkodę Ruchu Wędrowniczego i harcerek, które są kandydatkami na wędrowniczki.

Obserwując taki stan rzeczy, mając doświadczenie zarówno drużynowej harcerek i wędrowniczek, nabrałam przekonania, że wędrowniczki powinny mieć swój osobny stopień, dostosowany do ich potrzeb, nie dający się porównywać z kombinacjami ochotniczek i tropicielek ewentualnie z domieszką samarytanki. W zależności od wieku dziewczyny– po nim następowałoby zdobywanie stopnia samarytanki lub wędrowniczki.
 

Wyrusz na poszukiwanie

    Stopień nazwałam „poszukiwaczka”, ponieważ dziewczyny w wieku wędrowniczym szukają swojej życiowej drogi. Podejmują decyzje o dalszym kształceniu (wybór liceum, przedmioty maturalne, wymarzony kierunek studiów), o tym jak mają wyglądać ich relacje z chłopakami i rodzicami. Chcą dyskutować o sprawach polityki i społeczeństwa. Intensywnie szukają swojego miejsca w otaczającej je rzeczywistości.

Projekt stopnia poszukiwaczki składa się z czterech elementów; warunków dopuszczenia do próby (jak w dawnych stopniach KIHAMu) nakreślających rys postawy jaką powinna mieć poszukiwaczka, wymagań próby, kontraktu oraz harcu końcowego.

Warunki dopuszczenia oraz narracja próby powinna wskazywać kierunek rozwoju dziewczynie, która stopień zdobywa. Ważne by przeczytała wymagania, „podjęła dialog” i wzięła odpowiedzialność za swoją pracę w trakcie próby.

Stopień powinien być zdobywany około roku, w zależności od stopnia rozwoju społecznego wędrowniczki oraz jej wewnętrznej motywacji. Próba powinna odbywać się w drużynie i być prowadzona przez drużynową w stopniu co najmniej wędrowniczki. W innym przypadku można powołać kapitułę w referacie wędrowniczym albo pomiędzy kilkoma drużynami wędrowniczek.

    Po zdobyciu stopnia, poszukiwaczka rozpoczyna próbę na stopień wędrowniczki. W uzasadnionych przypadkach można go poszerzyć o wybrane punkty ze stopnia samarytanki uwzględniając specyfikę drużyny wędrowniczej.
 
 

Próba

Wyrusz na poszukiwanie!

Gratulacje! Postanowiłaś zdobywać swój pierwszy stopień harcerski. Chcesz stawać się oraz lepszym, doskonalszym człowiekiem. Rozwiń swojego ducha, swoje ciało, swoje umiejętności by aktywnie szukać tego co pomoże Ci stać się doskonalszą osobą...Doskonalszą dla siebie i dla innych.

„(…) Zmieniaj świat, zawsze bądź,
sprawiedliwa i odważna,
śmiało zwalczaj wszelkie zło,
niech twą siostrą będzie każda (…)”
/fragment piosenki „Ramię pręż”/

I.    Warunki dopuszczenia do próby:

Jeśli chcesz zdobyć stopień poszukiwaczki musisz spełniać podstawowe wymagania jakie stawia przed Tobą fakt przynależności do drużyny wędrowniczej. Porozmawiaj o wymaganiach  drużynową. Zastanówcie się nad tymi, z którymi masz kłopoty. Poniższy zestaw cech, zachowań i umiejętności powinnaś posiadać od momentu otwarcia próby na stopień aż do końca Twojej przygody z wędrownictwem.

  1. Chcesz zdobywać stopień, zaplanowałaś kiedy chciałabyś próbę zakończyć
  2. Masz mundur. Wiesz jak należy go nosić i przechowywać. Wiesz co oznacza szacunek do munduru.
  3. Przestrzegasz zasad organizacyjnych i zwyczajów drużyny. Solidnie wywiązujesz się z powierzonych Ci zadań. Starasz się dawać dobry przykład młodszym.
  4. Można na Tobie polegać i można Ci zaufać. Dbasz o czystość słowa. Na bieżąco wyjaśniasz wątpliwości w stosunku do innych.
  5. Zdobyłaś lub zdobywasz naramiennik wędrowniczy
  6. Aktywnie uczestniczysz w zbiórkach, spotkaniach i wyjazdach Twojej drużyny
  7. Znasz Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Wiesz, jakie wynikają z nich praktyczne konsekwencje. Kształtujesz cechy charakteru potrzebne by być dobrą wędrowniczką. Działasz tak, by nie wstydzić się swoich czynów
  8. Umiesz się zameldować i prawidłowo zachowywać w trakcie musztry lub apelu harcerskiego
  9. Osiągasz zadowalające wyniki w nauce, poznajesz historię i geografię Polski.
  10. Rozwijasz  zainteresowania kulturą, sztuką lub techniką.
  11. Wykażesz się znajomością kultury ojczystej w wybranym zakresie (np. literatura, muzyka, malarstwo, architektura, sztuka ludowa itp.).
  12. Zawsze przedkładasz obowiązki domowe i szkolne ponad harcerskie.


II.    Zadania

A.    Upiększaj swojego ducha

Bez wartości, zasad i rozwoju duchowego człowiek staje się nieszczęśliwy. Zadbaj o rzwijanie swojej duchowości tak, jak dbasz o rozwój ciała czy umysłu.

  1. Znajdź nową formę pielęgnowania swojej duchowości i wyznawanej religii
  2. Nazwij wartości jakie ma w sobie Przyrzeczenie i Prawo Harcerskie. Podejmij indywidualne wyzwanie, które umocni Cię w przestrzeganiu najtrudniejszego dla Ciebie punktu

B.    Pracuj nad swoim ciałem

Nigdy nie wiesz jakie wyzwanie postawi przed Tobą życie. Bądź gotowa na każdą wentualność. Dbaj o swoje ciało i szanuj je.

  1. Zapoznaj się z zasadami zdrowego odżywiania.  Zaprojektuj dla siebie odpowiednią, zrównoważoną dietę. Skonsultują ją ze specjalistą (np. lekarzem, pielęgniarką szkolną)
  2. Systematycznie uprawiaj wybraną dziedzinę sportu
  3. Zapoznaj się z najnowszą wiedzą nt. zaburzeń odżywiania tj. anoreksja, bulimia, otyłość. Dowiedz się jakie są objawy i zasady postępowania z chorą osobą
  4. Zapoznaj się z zasadami udzielania pierwszej pomocy (np. poprzez kurs ratownictwa, zdobycie sprawności samarytańskiej)
  5. Znajdź sposoby rozwijania swojej kobiecości poprzez odpowiedni strój, higienę osobistą, poznanie zasad savoir-vivre, obserwację stylowych kobiet. Odpowiedz sobie na pytanie jaką kobietą chciałabyś być za 5, 10, 15 lat i co robić by Twoja wizja miała szansę spełnienia.

C.    Poszerzaj wiedzę harcerską

Aby być świadomą wędrowniczką potrzebna jest podstawowa wiedza harcerska. Warto znać istorię i tradycję organizacji w której się jest i chce rozwijać.
  1. Naucz się śpiewać Hymnu i Modlitwy Harcerskiej lub innej pieśni z kanonu pieśni harcerskich
  2. Dowiedz się jak oznacza się funkcję i stopnie w ZHR oraz kto jest Przewodniczącym ZHR, Naczelniczką Harcerek, Komendantką Chorągwi, Twoją hufcową i drużynową.   
  3. W ciekawej formie (np. kominek, prezentacja, plakat) przedstaw najważniejsze okresy historii harcerstwa oraz postacie z nimi związane
  4. Poznaj życiorys jednej instruktorki (wybranej lub wskazanej przez drużynową)
  5. Poznaj najważniejsze fakty z życia bohatera drużyny (szczepu).
  6. Przeczytaj 3 książki o tematyce harcerskiej (wybrane lub wskazane przez drużynową).

D.    Przeżywaj harcerską przygodę

Żyj pełnią wędrowniczego życia.
  1. Weź udział w kominku lub ognisku harcerskim. Zaobserwuj jakie towarzyszą mu zwyczaje, jakie są zasady zachowania, jakie piosenki i pieśni się śpiewa.
  2. Weź udział w wyjeździe drużyny, włącz się w jego organizację
  3. Weź udział w zlocie drużyn bądź większej imprezie harcerskiej
  4. Zdobądź cztery wybrane sprawności na odpowiednim dla Ciebie poziomie wiedzy i umiejętności
  5. Na podstawie obserwacji swojego otoczenia odnajdź osobę potrzebującą pomocy. Postaraj się ją wesprzeć i zaradzić trudnej sytuacji
  6. Odnajdź dla siebie pole służby, którą możesz pełnić systematycznie przez dłuższy czas – samodzielnie lub z drużyną
  7. Odwiedź zbiórkę innej drużyny zuchowej, harcerskiej lub wędrowniczej
  8. Zorganizuj grę, warsztaty, wyjazd dla swojej drużyny bądź innych zaprzyjaźnionych drużyn uwzględniając koszty, zasady bezpieczeństwa, warianty awaryjne

E.    Zdobywaj nową wiedzę i  umiejętności

Wędrowniczka to osoba, która wiele potrafi i ciągle się uczy. Staje się zaradna i amodzielna. Naucz się stawiać przed sobą cele i osiągać je różnymi metodami.
  1. Postaraj się samodzielnie lub z drużyną zarobić niewielką kwotę pieniędzy (np. na mundur bądź dofinansowanie wyjazdu)
  2. Naucz się gotować trzy wybrane, pełne posiłki. Nowe umiejętności wykorzystaj np. urządzając uroczysty obiad dla rodziny bądź koleżanek z drużyny
  3. Ukończ kurs dający Ci nową wiedzę lub umiejętności
  4. Poszerzaj swoją wiedzę i umiejętności z wybranej dziedziny turystyki
  5. Znajdź dla siebie odpowiednie pismo o tematyce politycznej lub społecznej
  6. Zdobądź podstawowe umiejętności przydatne w czasie wędrówek tj. rozbicie małego namiotu, samodzielne ugotowanie posiłku, zasady ekologicznego biwakowania, posługiwanie się mapą w terenie, odpowiednie pakowanie plecaka, konserwacja butów, podstawowe węzły, itd.
  7. Zdobądź podstawową wiedzę z zakresu meteorologii, zasad bezpiecznej turystyki, poruszania się po drogach itd., która ułatwi Ci planowanie wędrówek

III.    Kontrakt

Ja, niżej podpisana, w obecności innych wędrowniczek z drużyny, zobowiązuję się do dołożenia wszelkich starań by do dnia: ………… zakończyć próbę na stopień poszukiwaczki wykazując się samodzielnością i zaradnością. W przypadku nie wywiązania się ze zobowiązania: 

……………………………………………………………………………………………………………………

Data, miejsce, podpis:………………………………

Podpis drużynowej:…………………………………


IV. Próba harcu

Teraz czeka Cię próba. Wyznaczy ją dla Ciebie Twoja drużynowa. W próbie wykaż że jesteś godna stopnia poszukiwaczki.

Komentarz do „kontraktu”

Kontrakt jest metodą uświadomienia wędrowniczki, że fakt czy zdobędzie stopień i kiedy to nastąpi – zależy głównie od niej. Pozwala też zrozumieć, że próba ta ma swój początek i koniec. Stosowanie tej metody działa bardzo mobilizująco pod warunkiem, że jest ona używana poprawnie. Przed wszystkim powinna być stosowana w drużynie, w której nie udało się jeszcze wypracować prestiżu wynikającego z posiadania kolejnych stopni (np. młoda drużyna) – więc do ich zdobywania potrzebna jest dodatkowa motywacja. Ważne by wędrowniczka sama zaproponowała jakie konsekwencje czekają ją z nie wywiązania kontraktu.

Nie mogą być one karą, dyskwalifikacją, poniżeniem, wykluczeniem – ale powinny działać motywująco. Zgodnie z zasadą pracy indywidualnej z wędrowniczkami – konsekwencje powinny być rożne dla każdej z nich, pamiętając że dla każdego co innego działa motywująco, bywa trudne i jest wyzwaniem. Metodę tę stosuję z powodzeniem w swojej drużynie wędrowniczek. Oto przykładowe konsekwencję za złamanie kontraktu:
- zjedzenie wątróbki
- chodzenie przez tydzień w warkoczach
- przejście kilkudziesięciu kilometrów
- przeczytanie książki w języku obcym
- nagranie płyty z własnym śpiewem
- wyszycie wzorów kwiatowych na ścierkach kuchennych
- nauczenie się heblowania


phm. Agnieszka Leśny HR
Warszawa, 11.02.2007
Prawa autorskie zastrzeżone. Zdjęcia pochodzą z galerii 4 WDWek "Żywioły" im. Andrzeja Romockiego "Morro"